Narsist İyileşebilir mi? Narsist Değişebilir mi?

Hayatınızdaki bir insana narsistik kişilik bozukluğu tanısı konulduysa veya narsist olduğundan şüphelendiğiniz bir insanla beraberseniz, ilk cevabını aradığınız soru muhtemelen bu olacaktır: Narsistler iyileşebilir mi, narsistler değişebilir mi?

Belirtmeliyim ki ben bir psikolog veya psikiyatrist değilim. Bu nedenle bu yazıdaki düşüncelerimi profesyonel bir görüş olarak algılamayın. Bu yüzden öncelikle insanları değişmeye yönelten faktörlerden, değişimin gerekliliklerinden bahsedip sonrasında spesifik olarak narsistlerin değişme ihtimaline dair kişisel bakışımı belirteceğim.

Her şeyden önce, herhangi bir insanın değişebilmesi için, kendisinde değişmesi gereken bir şeyler olduğunu kabullenmesi gerekmektedir. Narsistlerin en temel özelliklerinden biri ise kendilerini özel ve üstün olarak görmeleridir. Dolayısıyla narsistler için iyileşmelerinin önündeki engellerden ilki iyileşmeleri gerektiğini düşünmemeleridir. Zaten özel olan bir şeyi neden değiştirmek isteyesin ki? Değişmek istemeyen birinin de asla ama asla değişme ihtimali yoktur!

Narsitlerin başka bir önemli özelliği de yaptıklarının sorumluluğunu almamaları ve kendi hataları için başka insanları, durumları, çevreyi vs. suçlamalarıdır. Bu da yine narsistlerin kendilerini özel görmelerinin bir sonucudur. Başkalarını suçlama eğilimleri yüzünden değişmesi gereken biri varsa bunun kendileri değil, çevrelerindekiler olduğunu düşünürler. Örneğin; eşleri onlarla daha çok ilgilense, patronları onların değerini daha iyi anlasa, toplum onların üstünlüğünü kabul etse zaten sorunun çözüleceğine inanabilirler. Oysaki gerçek değişim başkalarını değil, kendimizi değiştirebilmemizle mümkündür.

Fakat varsayalım ki, narsist gerçekten kendinde değişmesi gereken bir şeyler olduğunun farkına vardı ve iyileşme yolunda ilk adımı attı. Belki sizin de desteğiniz sonucu; bir tedavi görmesi gerektiğini, terapiye başlaması gerektiğini kabul etti. Burada da farklı bir sorunla karşılaşıyoruz. Psikolojik ve duygusal olarak iyileşebilmemiz için zayıf yönlerimizle, bizi kötü hissettiren duygularımızla ve travmalarımızla yüzleşmemiz gereklidir. En derinlere gömdüğümüz korku, utanç, kıskançlık gibi duygularımızın gün yüzüne çıkması lazımdır. Bu duyguları ortaya çıkarmak ise ortalama bir insan için bile yeterince zordur. Çoğumuz korktuğumuzda veya utandığımızda ilk olarak bu duygulardan kaçınma ve duygularımızı bastırma eğilimi gösteririz. Kötü duygularımızı kabul etmek, onlarla yüzleşmek belli bir duygusal olgunluk gerektirir ve çoğu kişi bu olgunluğa sahip olmayabilir. Üstüne üstlük bir narsist için bu duygular tehlike anlamına gelmektedir. Özellikle gizli narsistler utançlarını direkt bir tehdit olarak algılayabilirler ve savunma mekanizmaları sayesinde geri püskürtürler.

Ayrıca terapilerde narsist ve psikolog arasında bir hiyerarşi vardır. Psikolog, narsiste yardım etmek için oradadır. Bu durum psikoloğu üst bir konuma taşımakta ve narsistlerin zaten kırılgan olan egolarını daha da zedeleyebilmektedir. Kendilerini terapistten daha üstün veya en azından terapiste eş değer gördükleri için; onun dediklerini kulak ardı etmeleri, küçümsemeleri veya hor görmeleri mümkündür. Dahası terapi sırasında psikolog narsiste, karşı tarafla empati kurdurabilmek adına hatalarını göstermeye çalışırsa buna sinirlenebilir, şaşırabilirler ve tuzağa düşmüş gibi hissedebilirler. Bu da psikoloğa karşı bir düşmanlık beslemelerine neden olabilir.

Bunların haricinde de; bazen terapiye giden insanlar normalleşmekten ve kendi kişilik özelliklerini kaybedip sıradan biri olmaktan korkabilirler. Bu durum tabi ki kendini özel gören narsistler için daha da anlam kazanır. Bir narsist kendinde bir kişilik bozukluğu olduğunu kabul ettiğinde dahi bunu bir sorun olarak görmek istemeyebilir. Hastalıklarını, “diğer sıradan insanlar” gibi olmadıklarının bir göstergesi olarak yorumlayabilirler.

Bazen de terapi odaları, onlar için sadece kendileri hakkında konuşabilmelerini sağlayan bir yer olur ki bunun da narsistlerin iyileşmelerine bir faydası olacağını sanmıyorum.

Narsistik kişilik bozukluğunu tedavi edebilecek bir ilaç da yoktur. Sadece kişinin narsisizmine ek olarak depresyon, kaygı bozukluğu gibi semptomları da var ise bunları tedavi etmek için ilaçlar vardır. Böylece kişinin duygu durumu tam olarak düzeltilemese bile etkileri hafifletilebilir.

Toparlamak gerekirse, bence herhangi birinin iyileşebilmesi ve değişebilmesi için öncelikle değişim gerekliliğini kabul etmesi, sonrasında ise bu uğurda sıkı bir şekilde içsel çalışma yapması gerekmektedir. Yani insanların her anlarında değişim yolunda bir seçim yapmaları gerekmektedir. Bu bağlamda sorun genellikle narsistin değişememesi değil, değişmeyi seçmemesidir. Sonuçta her insanın değişebilme potansiyelinin olması, her insanın değişeceği anlamına gelmez.

Öyleyse narsistler için hiç mi umut yok?